Thời gian qua, miền Bắc và Trung liên tiếp gánh nhiều cơn bão đổ bộ. Các cơn bão lớn gây thiệt hại nặng ở Việt Nam năm nay phải kể đến là bão số 9 (tên bão Ragasa), số 10 (Bualoi) và bão số 11 (Matmo).
Tên bão được đặt thế nào?
Đài Khí tượng Thủy văn khu vực Nam bộ từng cho biết, từ năm 1950, các cơn bão ở Đại Tây Dương và nam bán cầu (Ấn Độ Dương và nam Thái Bình Dương) được đặt tên nhưng không theo quy tắc cụ thể. Đến năm 1953, các cơn bão nhiệt đới được đặt tên theo tên nữ giới, sắp xếp theo bảng chữ cái.
Đến năm 1978, tên nam giới được bổ sung vào danh sách và xen kẽ với tên nữ giới. Ví dụ, nếu cơn bão đầu tiên trong năm có tên bắt đầu bằng A - Anne, cơn bão tiếp theo sẽ bắt đầu bằng chữ B - Bernard.
Với khu vực tây bắc Thái Bình Dương và Biển Đông (trong đó có các cơn bão đổ bộ vào Việt Nam), phần lớn cơn bão được đặt tên theo tên địa danh, động vật hoặc thực vật. Mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ đề xuất 10 tên bão, chia thành 5 danh sách và sẽ xoay vòng theo năm.
Phòng Dự báo số và viễn thám, Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia trích thông tin từ Cục Khí tượng Nhật Bản (JMA) là một trong 6 trung tâm khí tượng chuyên ngành khu vực thuộc Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO). Trung tâm này là cơ quan chịu trách nhiệm dự báo, cảnh báo và đặt tên các cơn bão nhiệt đới hoạt động trên khu vực tây bắc Thái Bình Dương và Biển Đông. Tên các cơn bão do các nước đưa lên và được thông qua, cũng như ý nghĩa của chúng đều có thể tra cứu ở website jma.go.jp và những tên này được sử dụng tuần tự.
Ngoài tên, mỗi cơn bão sẽ đều được gắn 1 mã số (ID) cụ thể. Với khu vực tây bắc Thái Bình Dương, các mã số của cơn bão bắt đầu bằng 2 số cuối của năm (ví dụ năm 2024 thì tiền tố mã số là 24) và kết thúc bằng số thứ tự cơn bão đó xuất hiện trên khu vực.
Việc đặt tên cho các cơn bão đã bắt đầu từ lâu, nhằm giúp xác định nhanh các cơn bão trong những thông báo cảnh báo. Những cái tên sẽ giúp người dân dễ nhớ hơn so với các con số và thuật ngữ kỹ thuật; đồng thời việc đặt tên sẽ giúp các phương tiện truyền thông đưa tin về các cơn bão dễ dàng hơn, giúp người dân để ý các cảnh báo, từ đó tăng cường đối phó khi bão ập đến.
Tổng cục Khí tượng thủy văn cũng cho hay, danh sách tên bão không được sắp xếp theo thứ tự các chữ cái mà sắp xếp theo thứ tự chữ cái của tên các nước đề xuất tên. Đặc biệt, sau một vài năm tổng kết, với các cơn bão gây ra thiệt hại nặng nề cho các nước đề xuất tên thì tên các cơn bão đó sẽ được đưa ra khỏi danh sách tên bão và được thay thế bằng một tên mới. Do vậy, danh sách tên bão không cố định và có bổ sung.
10 tên bão được Việt Nam đề xuất gồm: Sontinh (Sơn Tinh), Comay (Cỏ May), Bavi (Ba Vì), Lucbinh (Lục Bình), Sonca (Sơn Ca), Trami (Trà Mi), Halong (Hạ Long), Banglang (Bằng Lăng), Songda (Sông Đà), Saola (Sao La). Trong đó, bão Trà Mi đã bị xóa tên và bão Sao La đổi tên thành Sao Biển.
Đài Khí tượng Thủy văn Nam bộ thông tin thêm, tên của những cơn bão có thể bị loại bỏ nếu cơn bão đó gây thiệt hại nặng nề về người và của. Thông thường, trong các cuộc họp thường niên của WMO, những cái tên "phạm" phải điều này sẽ được xóa.
Dành cho bạn
Với khu vực Biển Đông, trong đó có Việt Nam, các quốc gia đều tuân theo quy tắc đặt tên quốc tế do WMO quy định, tuy nhiên mỗi quốc gia và vùng lãnh thổ lại có tên gọi riêng của mình. Như ở Việt Nam, bão được đặt tên theo số thứ tự cơn bão hoặc áp thấp nhiệt đới xuất hiện trên khu vực Biển Đông (từ kinh tuyến 120 trở vào). Tên bão được đặt và chọn theo thứ tự lần lượt. Ngoài ra, cũng có thể đề xuất loại bỏ tên đó khi cơn bão có tên ấy gây thiệt hại lớn đến quốc gia đó.
Từ năm 2015 đến năm 2023 có khoảng 7 cơn bão mang tên tiếng Việt xuất hiện và đi vào khu vực Biển Đông như: Vàm Cỏ (bão số 3, năm 2015), Sơn Ca (bão số 4, năm 2017), Sơn Tinh (bão số 3, năm 2018), Vàm Cỏ (bão số 13 năm 2020), Côn Sơn (bão số 5, năm 2021), Sơn Ca (bão số 5, năm 2022), Sao La (bão số 3, năm 2023).
Trong đó, cơn bão số 13 năm 2020 (tên quốc tế là Vamco) khi đi vào Biển Đông với cường độ mạnh cấp 12, giật cấp 15, là một trong những cơn bão mạnh mang tên tiếng Việt.
Từng khai tử tên 2 cơn bão Trà Mi và Yagi
Việc khai tử tên bão trên thế giới, Đài Khí tượng Thủy văn Nam bộ cho biết, Hàn Quốc từng đề nghị loại bỏ tên bão Saomai (Việt Nam đề cử) ra khỏi danh sách tên bão vì cơn bão mang tên này đã gây hậu quả nghiêm trọng cho Hàn Quốc. Việt Nam cũng đã đề nghị bỏ tên bão Chanchu do Hàn Quốc đặt vì đã gây hậu quả nghiêm trọng cho Việt Nam.
Trong khi đó, hồi cuối tháng 2, tại phiên họp thường niên lần thứ 57 diễn ra tại Manila (Philippines), Ủy ban Bão quốc tế đã thảo luận và chấp thuận đề xuất của các quốc gia về việc loại bỏ tên bão đã gây ảnh hưởng đến cộng đồng là 2 cơn bão Trà Mi và bão Yagi
Theo đó, cơn bão Trami (bão Trà Mi) do Việt Nam đặt tên, đã gây ảnh hưởng nặng nề đến các địa phương của Philippines; cơn bão Yagi (do Nhật Bản đặt tên) đã gây thiệt hại nặng nề đối với các tỉnh phía bắc Việt Nam hồi tháng 9.2024, tên bão này được Việt Nam, Trung Quốc và Philippines đề xuất loại bỏ.
Trong một số trường hợp, các cơn bão được đặt tên gây thiệt hại nặng nề đến các nước thành viên thì họ có thể đề xuất không dùng tên bão đó nữa và đổi sang tên khác. Đây là sự chia sẻ với các thành viên trong cộng đồng khi bị ảnh hưởng nặng nề bởi cơn bão gây ra. Trong trường hợp tên bão không bị loại ra khỏi danh sách thì sẽ được đặt lại theo chu kỳ, khi được dùng lại sẽ ít gợi lại tâm lý đau thương với người dân các nước bị thiệt hại vì thời gian giúp tạm lắng xuống.
