Bà Lê Diệp Kiều Trang: Arevo là bài học lớn đối với tôi

* Superstrata là dự án sản xuất xe đạp bằng công nghệ in 3D với vật liệu carbon được quan tâm trên toàn cầu, tuy nhiên thời gian qua có nhiều cáo buộc Arevo nói chung và dự án Superstrata là "lừa đảo". Bà có bình luận gì về thông tin này?

- Sau tết 2020, tôi và anh Sơn (Sony Vũ) bắt đầu nghiêm túc cân nhắc cơ hội đầu tư vào Công ty Arevo, một công ty công nghệ trong lĩnh vực in 3D, với nguyên liệu là carbon fiber. Arevo lúc đó là một công ty công nghệ tại Thung lũng Silicon, có trong tay 70 bằng phát minh, do một đội kỹ sư người Ấn Độ phát minh và sáng lập trước đó 7 năm.

Bà Lê Diệp Kiều Trang cùng chồng Sonny Vũ (Vũ Xuân Sơn) khá nổi tiếng trong giới công nghệ tại Việt Nam

Trong thời gian chúng tôi bị kẹt lại ở Mỹ vì Covid-19, anh Sơn và các kỹ sư Arevo bắt đầu nung nấu ý tưởng thương mại hóa công nghệ in 3D này và sau đó là nhà máy sản xuất bằng phương pháp in 3D đầu tiên trên thế giới đã được đầu tư xây dựng tại Việt Nam. Bên cạnh chúng tôi, còn có các nhà đầu tư uy tín nhất ở Thung lũng Silicon cùng đầu tư vào dự án này, như Vinod Khosla (nhà sáng lập Sun Microsystems), quỹ đầu tư Founders Fund (do Peter Thiel, đồng sáng lập Paypal), quỹ GGVC.

Đối với tôi, nếu dự án này thành công, tôi mong ước Việt Nam sẽ vươn lên được so với Trung Quốc về mặt sản xuất, vốn đã rất mạnh và hiệu quả trong chi phí sản xuất đúc khuôn. Nền công nghiệp sản xuất Việt Nam vốn đã mạnh, nhưng nếu có công nghệ vượt trội, tính cạnh tranh của Việt Nam so với Trung Quốc sẽ khác nhiều.

Giữa năm 2020, chúng tôi về Việt Nam nhanh chóng xây dựng đội ngũ, xin giấy phép mở nhà máy và bắt đầu tiến hành lắp những hệ thống máy in 3D bằng robot đầu tiên. Nhà máy được đặt tại TP.Thủ Đức (TP.HCM), diện tích 5.500 m2, lắp đặt 70 máy in 3D với hệ thống robot tự động hóa, được kết nối hoàn toàn lên đám mây, kết nối các điểm sản xuất khác nhau. Tổng giá trị của dự án này đầu tư vào Việt Nam là khoảng 20 triệu USD.

* Như vậy thì tại sao Superstrata lại chậm tiến độ, thậm chí dẫn tới việc dừng hoạt động của Arevo tại Việt Nam?

- Như mọi người cũng biết, tình hình Covid-19 trên thế giới đến giữa năm 2020 trở nên vô cùng khó khăn. Trước hết, Arevo không thể mua được phụ tùng xe đạp theo tiêu chuẩn đã thiết kế, vốn trước kia không hề khan hiếm. Các anh em làm hết cách có thể để mua từng bộ phụ tùng với giá thành rất cao so với trước kia, cố gắng để có thể hoàn tất thành phẩm. Khi công nghệ máy in 3D vừa lắp ráp xong để đi vào hoạt động thì TP.HCM áp dụng "ba tại chỗ". Khoảng 200 anh em kỹ sư và công nhân "cắm trại" lại trong nhà máy suốt 2 - 3 tháng, chi phí tăng đáng kể, nhưng nhà đầu tư vẫn ủng hộ và các anh em cứ cố gắng bám trụ.

Máy in 3D in sản phẩm bằng robot

Khi TP.HCM hết giai đoạn giãn cách, Arevo đã in 3D xong sườn xe, bắt đầu đưa sườn xe sang cho nhà thầu gia công để sơn và lắp ráp. Lúc này những đơn vị gia công bên ngoài đã đóng cửa gần hết vì không trụ được sau đại dịch. Chúng tôi cũng cố gắng hết sức tìm những đơn vị gia công có thể tìm được, nhưng chất lượng công nhân của họ không còn được như trước, chính vì vậy, sản phẩm về mặt hoàn thiện trong giai đoạn này không tốt. Không chỉ trong nước, mà ở nước ngoài cũng chê sản phẩm không đẹp, mặc dù sau rất nhiều nỗ lực của cả mấy trăm con người… Nghiên cứu phát triển một sản phẩm mới là một hành trình không có gì chắc chắn, có thể thành công, có thể thất bại, nhưng đây là lần đầu tiên chúng tôi còn đối diện thêm những điều không lường trước do dịch Covid-19 gây ra.

Những thất bại liên tiếp này cũng khó nói hết sự áy náy và thất vọng của tôi và đội ngũ vì đã không đưa ra được sản phẩm hoàn thiện và nhất là làm thất vọng những người đã tài trợ cho dự án. Trong trường hợp của xe Superstrata, dự định xe sẽ bắt đầu được giao vào tháng 12.2020 nhưng mãi đến tháng 10.2021 Arevo mới giao được những chiếc xe đầu tiên, làm mất luôn "thời điểm vàng" để đưa sản phẩm vào bán thương mại. Thời điểm Arevo vẫn cố gắng sản xuất trong giai đoạn "ba tại chỗ" đã làm chi phí sản xuất đội lên quá nhiều. Trong khi đó, chi phí vận chuyển cũng lại tăng đột biến.

Hình ảnh bên trong nhà máy

Đã vậy, sản phẩm cũng chưa kịp thương mại hóa thì thị trường tài chính thế giới cạn kiệt. Mùa hè năm 2022 thật ra là mùa đông của thị trường tài chính, rất nhiều dự án công nghệ có tiềm năng bị gãy đổ giữa chừng vì không có nguồn vốn đầu tư tiếp. Với giá thành sản phẩm và các chỉ số kinh doanh kém khả quan, các nhà đầu tư cũng thận trọng và quyết định không tiếp tục đầu tư. Quyết định này đồng nghĩa với việc các nhà đầu tư khác sẽ nắm quyền điều hành công ty và đưa công ty đi theo định hướng khác. Từ đầu năm nay, tôi và anh Sơn đã không nắm quyền điều hành Arevo nữa. Cũng vì lý do này, trước những ồn ào mấy ngày qua, tôi cũng không thể tự ý phát ngôn mà phải có sự tôn trọng và thống nhất với các cổ đông điều hành khác, nên chưa thể chia sẻ thông tin sớm hơn.

* Superstrata được quảng cáo với chất lượng vượt trội, tuy nhiên thực tế nhận xe đa phần người dùng không hài lòng về chất lượng hoàn thiện. Ý kiến của bà về vấn đề này ra sao?

- Sản phẩm Arevo cho đến thời điểm này vẫn còn là sản phẩm trong giai đoạn R&D, chưa đến được giai đoạn thương mại hóa, và vì vậy chắc chắn nó còn rất nhiều khiếm khuyết. Để làm rõ thêm điểm này, tôi xin phép được chia sẻ lại mô hình gọi vốn cộng đồng của dự án Superstrata. Dự án gọi vốn cộng đồng là nơi các công ty khởi nghiệp, các nhóm nghiên cứu đưa ra một ý tưởng sản phẩm (chỉ mới ở giai đoạn ý tưởng), kêu gọi cộng đồng "tài trợ" cho dự án, nghĩa là tặng cho dự án một khoản tiền, để công ty có đủ nguồn lực nghiên cứu phát triển sản phẩm.

Mẫu xe đạp in bằng 3D gây tranh cãi trong thời gian vừa qua

Khi công ty làm ra được sản phẩm, công ty sẽ "tặng" lại cho các nhà tài trợ những sản phẩm đầu tay của mình. Vì đây là khoản tài trợ cho một dự án còn rất nhiều rủi ro, có rất nhiều công ty/dự án không đến được đích cuối cùng và nhà tài trợ không bao giờ nhận được sản phẩm. Các "nhà tài trợ" này trước khi ủng hộ tiền, đều đã đồng ý với Indiegogo, họ hiểu đây là những khoản "tài trợ". Cũng có nhiều dự án phải mất một thời gian khá lâu mới ra được sản phẩm. Và hầu hết những sản phẩm này là những sản phẩm đầu tiên được nghiên cứu và phát triển, có thể sẽ không hoàn thiện như sản phẩm sau này bán trên thị trường bán lẻ.

Các điều khoản của Indiegogo về hình thức gọi vốn cộng đồng www.indiegogo.com/about/terms#/backingacampaign. Trước khi người dùng thanh toán tiền, Indiegogo ghi rõ đây không phải là “mua hàng - shopping” mà là “tài trợ - donation”

Đối với người dùng Việt Nam, có lẽ do thấy giao diện của các đơn vị gọi vốn cộng đồng này khá giống với giao diện thương mại điện tử, nên khi có những thông báo bằng tiếng Anh giải thích rõ đây là "donation" (tài trợ) chứ không phải là "shopping" (mua hàng), các bạn đã bỏ qua, không lưu ý. Tôi nghĩ đây là điểm mấu chốt khác biệt về kỳ vọng dẫn tới những lùm xùm trong thời gian qua.

* Nói như vậy là nếu dự án không thành công thì những người tài trợ trên nền tảng Indiegogo sẽ mất đi khoản tiền đã đóng góp? Arevo có định hướng giải quyết ra sao với các trường hợp than phiền, khiếu nại khi nhà máy đã ngừng hoạt động?

- Như tôi có chia sẻ ở trên, đây là khoản tài trợ cho một dự án còn rất nhiều rủi ro, có rất nhiều công ty/dự án không đến được đích cuối cùng và nhà tài trợ không bao giờ nhận được sản phẩm. Tuy nhiên chúng tôi không coi lý do này để né tránh trách nhiệm đối với những người đã tài trợ cho dự án của mình, dù khó khăn và còn nhiều thiếu sót, tới thời điểm hiện tại, theo cập nhật từ đội Arevo, công ty đã hoàn thành 100% việc gửi sản phẩm đến các nhà tài trợ có địa chỉ giao nhận tại Việt Nam, trong đó có 4 xe đang chờ khách hàng hoàn tất các thủ tục xuất khẩu tại chỗ theo quy định của Nhà nước. Thông tin thêm là chương trình gọi vốn cộng đồng của Arevo đã nhận được 3.301 khoản đóng góp đến từ 54 quốc gia, trong đó có 135 khoản đóng góp từ người dùng có địa chỉ tại Việt Nam.

Nhân tiện, công ty cũng xin gửi lời đến những nhà tài trợ nào tại Việt Nam vẫn chưa đăng ký số đo để in 3D và chưa đăng ký địa chỉ giao nhận, xin liên hệ với bộ phận chăm sóc khách hàng của công ty [email protected] để được xử lý.

* Gần đây có thông tin ông Sơn, chồng bà, tiếp tục gọi vốn cho một dự án khác tên Scotsman trên Indiegogo nhưng đang bị khóa. Đây có phải là kết quả từ các phản hồi của khách hàng hay có nguyên nhân gì khác?

- Điều này là không chính xác. Dự án gọi vốn cộng đồng cho xe scooter bắt đầu vào ngày 27.5.2021 và kết thúc ngày 24.8.2021. Sau ngày kết thúc, dự án không gọi thêm tài trợ nữa. Do công ty không cập nhật thông tin đến với cộng đồng từ tháng 10.2022, theo quy định của nền tảng, gần đây trong tháng 6 Indiegogo mới đặt status của dự án là "Suspended". Cũng như dự án Superstrata, dự án Scotsman đã được thực hiện trước thời gian ảnh hưởng khó khăn của Covid-19. Lúc này, Arevo vẫn tin tưởng công nghệ in 3D có thể hiện thực hóa thành sản phẩm theo như dự định. Từ lúc đó đến nay chúng tôi đang không gọi vốn cho dự án nào khác trên Indiegogo cả.

* Bà có chia sẻ gì thêm với người dùng?

- Sản phẩm Arevo đến thời điểm này vẫn còn trong giai đoạn R&D và chưa đi đến được giai đoạn thương mại hóa, tôi cũng chia sẻ những cảm nhận của mọi người là sản phẩm chưa đạt được độ hoàn thiện. Về phần chất lượng sản phẩm, có một số bạn trên mạng lấy hình ảnh đơn vị sơn gia công để nói là Arevo không có hàm lượng công nghệ. Điều này là không đúng, Arevo thường xuyên đăng tải các hình ảnh về công nghệ của mình trên trang YouTube của công ty. Sản phẩm Superstrata đã đạt chuẩn để lưu hành tại cả thị trường Mỹ và EU như EN 15194 -17, UL 2849, CPSC 16 CFR 1512, là công sức của cả trăm anh em kỹ sư, công nhân đã đạt được trong hoàn cảnh vô cùng khó khăn.

Dù sao, dự án này đã không thể đáp ứng được mong đợi của chính bản thân tôi, của các nhà đầu tư và đặc biệt là các bạn đã ủng hộ và đồng tài trợ cho dự án. Dù không trực tiếp điều hành nữa, nhưng tôi cũng xin được thay mặt đội ngũ của Arevo để xin lỗi các bạn vì các điểm hạn chế này. Đây cũng là một bài học lớn đối với cá nhân tôi. Tôi cũng vô cùng áy náy vì sản phẩm của dự án đã không làm hài lòng mong đợi của một số bạn và dịch vụ khách hàng trong giai đoạn gần đây đã không thông tin đầy đủ và kịp thời cho các bạn.